Antykorupcja Witamy na edukacyjnym portalu o antykorupcji
prowadzonym przez Centralne Biuro Antykorupcyjne! Zapobieganie korupcji na podstawie doświadczeń GRECO - Aktualności

Wybierz Strony

• 1
• 2

Poniżej prezentujemy istotne elementy profilaktyki korupcji z perspektywy i na podstawie doświadczeń GRECO. Niniejszy materiał stanowi opracowanie własne Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

WALKA Z KORUPCJĄ BEZ UDZIAŁU SPOŁECZEŃSTWA NIE JEST MOŻLIWA (ORGANIZACJE POZARZĄDOWE)

Współpraca ze społeczeństwem może być alternatywą w procesie decyzyjnym, wnosząc wiedzę fachową i doświadczenia niezależnych ekspertów. Ponieważ korupcja ma wpływ na wszystkie segmenty życia społecznego, obywatele powinni być wysłuchani i potraktowani z szacunkiem. Władze powinny podejmować działania zgodne z sugestiami społeczeństwa. Ważną rolę ogrywają w tym aspekcie media, które powinny cieszyć się wolnością.

Walka z korupcją powinna mieć wymiar multidyscyplinarny, uwzględniający podnoszenie świadomości społecznej. Powinno się zachęcać obywateli do prowadzenia badań nad tym zjawiskiem.

Organizacje pozarządowe mają zasadniczy wpływ na kształtowanie świadomości społecznej. Powinny mieć prawo podejmowania badań naukowych i edukacji antykorupcyjnej. Ich udział w działaniach antykorupcyjnych nie powinien być w żaden sposób ograniczany czy dyskryminowany. Rekomendowana jest forma dialogu, konsultacji, partnerstwa i wymiany informacji w sprawach zastosowania mechanizmów rządowych. Współpraca ta powinna cechować się wzajemnym zaufaniem i niezależnością, a jej kluczowym elementem powinny być dostęp do informacji i przejrzystość.

Przykładowe rekomendacje GRECO:

• informowanie społeczeństwa o podjętych środkach i osiągniętych celach;
• wskazywanie sposobów zgłaszania podejrzeń o korupcję;
• tworzenie polityk antykorupcyjnych, przewidujących udział społeczeństwa, i ich ogłaszanie;
• tworzenie strategii antykorupcyjnych, informowanie o nich społeczeństwa, uświadamianie społeczeństwa w tym zakresie;
• antykorupcyjny organ monitorujący powinien składać się z przedstawicieli instytucji publicznych i społecznych;
• dostęp społeczeństwa do dokumentów publicznych;
• upublicznianie sprawozdań rocznych składanych przez partie;
• dostęp społeczeństwa do wyników kontroli partii politycznych;
• przyjęcie i upublicznienie kodeksu postępowania dla parlamentarzystów;
• przyjęcie i upublicznienie kodeksu postępowania dla wymiaru sprawiedliwości;
• upublicznienie zasad przyjmowania prezentów;
• łatwy dostęp społeczeństwa do oświadczeń majątkowych osób publicznych.

ROLA MEDIÓW

Zasada wiodąca w walce z korupcją nr 16:

Zapewniać, by środki masowego przekazu mogły swobodnie otrzymywać i przekazywać informacje o sprawach związanych z korupcją, przy nałożeniu takich tylko ograniczeń i restrykcji, jakie są niezbędne w demokratycznym społeczeństwie.

Sposób przedstawiania wydarzeń przez media ma ogromny wpływ na percepcję społeczną i odbiór podejmowanych działań antykorupcyjnych. Rola mediów w zakresie kształtowania świadomości społecznej realizowana jest także poprzez informowanie o działaniach podejmowanych w ramach planów i strategii rządowych, a także zachęcanie społeczeństwa do większego udziału w walce z korupcją. Media mogą także wspierać działania rządu poprzez uczestnictwo w kampaniach informacyjnych.

Władze państwowe nie powinny zabraniać mediom zajmowania się w ramach debaty publicznej sprawami kontrowersyjnymi i nie powinny im udzielać restrykcyjnych wskazówek czy wytycznych dotyczących zawartości przekazywanych informacji. Właściciele mediów nie powinni cenzurować lub nadmiernie ingerować w pracę dziennikarzy.

Władze państwowe powinny określić środki prawne, finansowe i techniczne, zapewniające mediom niezależność i autonomię w celu uniknięcia ryzyka politycznej i ekonomicznej zależności. Procesy decyzyjne organów nadzorczych i decyzyjnych powinny być zagwarantowane prawnie.

Stacje nadawcze, prasa i media powiązane z Internetem nie mogą podlegać sankcjom.

Zachęca się media do opracowania własnych kodeksów etyki zawodowej, które wskazywałyby równowagę pomiędzy prawami mediów a ich odpowiedzialnością. Dziennikarze powinni być chronieni odpowiednio sformułowanymi przepisami prawa.

PRZEJRZYSTOŚĆ I DOSTĘP DO INFORMACJI

Zasada wiodąca w walce z korupcją nr 9 odnosi się do przejrzystości w administracji publicznej:

Zapewniać, by struktura organizacyjna, funkcjonowanie i procesy podejmowania decyzji w administracji publicznej uwzględniały konieczność walki z korupcją, w szczególności poprzez zapewnianie jak największej przejrzystości, z jednoczesnym zachowaniem koniecznej skuteczności.

Zasada ta pozwala obywatelom na śledzenie, co administracja robi dla ich dobra, jak i zwiększa zaufanie społeczne do instytucji publicznych. GRECO rekomenduje przyjęcie zasad odnoszących się do otwartości administracji, w szczególności w zakresie dostępu do oficjalnych dokumentów poprzez ograniczenie wykluczeń i skuteczne zapewnienie stosowania się do tej zasady. Konieczny jest tu odpowiedni mechanizm nadzorowania i gwarancji dostępu do informacji, a także swobodnego opiniowania, czy dany dokument może być udostępniony czy nie. Jednak nawet jeśli istnieje przepis regulujący tę sprawę, wydanie zgody powinno odbywać się bez zbędnej zwłoki. Aby zapobiec utrudnieniom, GRECO zaleca stworzenie proaktywnej polityki udzielania dostępu do informacji dla obywateli.

EDUKACJA

Obok dostępu do informacji edukacja jest ważnym narzędziem walki z korupcją. Obejmuje wszystkie grupy wiekowe i zawodowe, oferując w tym zakresie różne formy:

• szkolenia z zakresu zapobiegania korupcji, etyki w administracji publicznej, konfliktu interesów,
• seminaria i konferencje z udziałem polityków, organizacji pozarządowych, naukowców
  i ekspertów międzynarodowych,
• zajęcia z etyki dla uczniów i studentów,
• edukacja z wykorzystaniem mediów,
• podnoszenie świadomości społecznej poprzez kampanie tematyczne,
• udzielanie informacji,
• podejmowanie czynności zmierzających do dostarczenia uczestnikom wiedzy, umiejętności, przyczynienie się do wyjaśniania tych zagadnień i zachęcania do modelowania własnych postaw i zachowań,
• inspirowanie czynnego udziału w promowaniu postaw etycznych.

Władze państwowe powinny włączać do działań edukacyjnych organizacje pozarządowe i młodzieżowe, szczególnie w dziedzinie edukacji nieformalnej.

SKUTECZNY I NIEZALEŻNY WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI

Niezależność i bezstronność wymiaru sprawiedliwości stanowią podstawy praworządności. Niezależność musi być zagwarantowana na poziomie instytucjonalnym i indywidualnym.

Niezależność instytucjonalna, np.:

1. kryteria prawne:

• niezależność administracyjna i finansowa;
• niezależny proces decyzyjny i respektowanie decyzji sądów;
• niezależność orzecznictwa;

1. kryteria instytucjonalne:

• przydzielanie wystarczających środków finansowych na sprawowanie ustawowych funkcji i udział przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości w alokacji budżetu;
• ponad połowa rady sądowniczej składa się z sędziów wybranych przez innych sędziów.

Niezależność indywidualna, np.:

1. kryteria prawne:

• czas trwania kadencji sędziowskiej uregulowana jest prawnie;
• wynagrodzenie sędziów uregulowane jest prawnie;

1. kryteria instytucjonalne:

• decyzje w sprawach awansu sędziów podejmowane są niezależnie od władzy wykonawczej i ustawodawczej;
• odpowiednie wynagrodzenie dla sędziów;
• sądy wyższej instancji nie udzielają instrukcji sądom niższej instancji;
• swoboda orzekania;
• ściśle określone zasady odwoływania sędziów ze stanowisk.

Sędziowie powinni podejmować decyzje niezależnie i bezstronnie, działając bez ograniczeń, nacisków, wpływów, zagrożeń, bezpośrednich czy pośrednich.

Obraz wymiaru sprawiedliwości jest taki jak zachowanie jego przedstawicieli. Dlatego zaleca się przyjęcie kodeksu postępowania, który będzie wskazywał transparentny i uczciwy sposób zachowań przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości.

Skuteczność wymiaru sprawiedliwości jest mierzalna. Jej kryterium prawnym są rozprawy odbywające się w rozsądnym terminie i w odniesieniu do merytoryki sprawy. Kryteria instytucjonalne to na przykład:

• przydzielenie przez państwo odpowiednich środków na skuteczne prowadzenie działalności;
• organy wykonawcze wymiaru sprawiedliwości mają na celu działania przyspieszające wymierzanie sprawiedliwości;
• skuteczność wymiaru sprawiedliwości jest kontrolowana poprzez wdrożenie stosownych procedur;
• zachęca się do uznaniowego ścigania w odpowiednich przypadkach;
• drobne wykroczenia nie są rozpatrywane przez sądy;
• uproszczenie procedur ścigania przestępstw;
• łatwy dostęp do sądów.