Chorwackie CBA
Od pierwszego lipca 2013 roku Unia Europejska liczy 28 krajów. Chorwacja wystąpiła do UE z wnioskiem o członkostwo w 2003 roku. Negocjacje akcesyjne rozpoczęły się w październiku 2005 roku. 9 grudnia 2011 przywódcy UE i Chorwacji podpisali traktat akcesyjny.
W Indeksie Percepcji Korupcji Transparency International z 2012 roku Chorwacja plasuje się za Rwandą, Jordanem i Kubą. Wysoki poziom korupcji nadal pozostaje przeszkodą w szukaniu inwestorów zagranicznych.
W opracowaniu Uniwersytetu Princeton „Cleaning house: Croatia mops up high-level corruption, 2005–20121” napisano, że wizerunek Chorwacji w oczach zagranicznych partnerów został nadszarpnięty przez kronizm2 i nieprawidłowości w prywatyzacji w pierwszej dekadzie po rozpadzie byłej Jugosławii. Chęć przystąpienia do Unii Europejskiej i konieczność zmniejszenia korupcji, skutkowały powołaniem Urzędu do spraw Zwalczania Korupcji i Przestępczości Zorganizowanej (Ured za suzbijanje korupcije i organiziranog kriminala - USKOK), który stał się instytucją, cieszącą się największym poparciem w kraju.
Ponad 95 procent spraw prowadzonych przez USKOK kończy się skazaniem, w tym wysokich rangą przedstawicieli państwa. Zdaniem autora opracowania praca Urzędu „wzmocniła funkcjonowanie państwa prawa i oczyściła ścieżkę przystąpienia do Unii”. Po nowelizacji przepisów w 2003 i 2005 roku USKOK zyskał nowe uprawnienia, a posiadając legitymację do wnoszenia aktu oskarżenia, jednak bez uprawnień policyjnych, zaczął sprawować kontrolę nad śledztwami korupcyjnymi prowadzonymi przez policję.
Jednym z najpoważniejszych postępowań prowadzonych przez USKOK wobec osób publicznych była sprawa byłego premiera Ivo Sanadera. O tym, że konieczne jest zbadanie jego udziału w sprzedaży grupy energetycznej INA mówił jeszcze w grudniu 2009 roku prezydent Chorwacji Stjepan Mesic. USKOK udowodnił, że Sanader otrzymał 10 milionów euro łapówki od węgierskiej spółki energetycznej MOL w zamian za przejęcie chorwackiej INA. Były premier był uwikłany w inne podejrzane interesy, w tym skandal związany z austriackim bankiem Hypo Alpe Adria Bank Group. W końcu Sanader został skazany na 10 lat więzienia za przyjmowanie łapówek od firm zagranicznych.
Prezydent kraju Ivo Josipovic dąży do wskrzeszenia gospodarki państwa. W maju 2013 roku zapowiedział, że przestępstwa korupcyjne będą dotkliwie karane, ale do tego potrzebna jest lepsza wykrywalność i bardziej konsekwentna praca organów ścigania.
Mimo niewątpliwych sukcesów, w maju 2011 roku chorwacki oddział Transparency International wyraził zaniepokojenie stopniem postępu w walce z korupcją oraz tempem, w jakim przyjmowane są odpowiednie normy antykorupcyjne. Opóźnienia mogły negatywnie odbić się na unijnych aspiracjach Chorwacji.
Komisja Europejska, która omawiała ze strony UE warunki rozszerzenia, miała zastrzeżenia, które mogły skutkować niezamknięciem w terminie wszystkich rozdziałów negocjacyjnych. Dała temu wyraz w wydanym w marcu 2011 roku komunikacie, w którym wytknęła Zagrzebiowi niedostateczne tempo reform prawnych w obrębie Rozdziału 23 - Wymiar Sprawiedliwości i Prawa Podstawowe.
W wydanej opinii TI nie odmawiało Chorwacji wysiłków zmierzających do przystosowania własnego systemu prawnego do wymaganych przez Brukselę standardów. Jednak w zakresie reformy wymiaru sprawiedliwości czy zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej pozostawało sporo do zrobienia. Ponadto wdrażane zmiany musiały być wcielane w życie oraz istniał warunek ich stabilności i nieodwracalności.
TI wyraziło zaniepokojenie następującymi kwestiami:
- wybiórczość prowadzonych postępowań - pomimo wzrostu liczby spraw przeciwko osobom na eksponowanych stanowiskach, pozostaje obawa o ich selektywność i polityczne umotywowanie,
- dostęp do informacji publicznej - został on ograniczony przez ostatnio przyjęte regulacje, jak również brak jest przepisów czy organu, który by czuwał nad wykonywaniem prawa dostępu przez instytucje państwowe oraz badał jego naruszenia,
- przepisy dotyczące konfliktu interesów - jest on w prawie zbyt wąsko zdefiniowany, co prowadzi do faktycznych sprzeczności przy sprawowaniu funkcji publicznych. Ponadto regulacje nie dotyczą dużej grupy funkcjonariuszy publicznych na szczeblu samorządowym,
- kontrowersyjna ustawa o polach golfowych - wydaje się ona być zaprojektowaną pod konkretnych przedsiębiorców, a ponadto sprzyja korupcji,
- niedostateczna ochrona prawna udzielana demaskatorom, świadkom przestępstw pragnącym zeznawać oraz dziennikarzom śledczym ujawniającym przypadki korupcji i powiązań ze światem przestępczym.
Obraz dopełnia doroczne badanie Ernst & Young, w którym wskazano, że w 2012 roku 90 procent kadry menedżerskiej w tym kraju przyznało, że korupcja jest czymś zwyczajnym. 40 procent badanych zgodziło się, że łapówki są niezbędne do otrzymania kontraktu.
1http://www.princeton.edu/successfulsocieties/content/data/policy_note/PN_id226/Policy_Note_ID226.pdf
2Kronizm - ang. cronyism - powoływanie przyjaciół i znajomych (cronies) zwłaszcza do sprawowania wysokich urzędów państwowych i funkcji politycznych bez względu na ich kwalifikacje.
Źródła:
http://edition.cnn.com/2013/05/23/business/croatia-president-josipovic-eu/index.html
euractiv.com
http://antykorupcja.edu.pl/index.php?mnu=150&id=4074
http://www.anticorruption-croatia.org/home/news-from-croatia/185-ernst-and-young-slovenia-and-croatia-worst-in-europe-for-perception-of-corruption
http://antykorupcja.edu.pl/index.php?mnu=35&id=1051
Gabriel Kuris„Cleaning house:Croatia mops up high-level corruption, 2005–2012”, [w:] Innovations for Successful Societies, Princeton University, http://www.princeton.edu/successfulsocietieson (dostęp 1.07.2013)
http://euobserver.com/justice/120064
http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/Navigating_todays_complex_business_risks/$FILE/Navigating_todays_complex_business_risks.pdf
http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/croatia/
