Parlament Europejski o ochronie sygnalistów w Unii Europejskiej
W Rezolucji z dnia 14 lutego 2017 r. Parlament Europejski zajął stanowisko w sprawie roli, jaką odgrywają demaskatorzy (sygnaliści, ang. whistleblowers) w ochronie interesów finansowych Unii Europejskiej.
-
Flaga Unii Europejskiej
Mimo że ten dokument nie nakłada na państwa członkowskie żadnych bezpośrednich obowiązków, jednak wyraźnie wskazuje kierunek, w jakim powinna zmierzać polityka europejska w zakresie ochrony sygnalistów.
Projekt rezolucji został zgłoszony we wrześniu 2016 r. przez Komisję Kontroli Budżetowej (Committee on Budgetary Control), która w uzasadnieniu wskazała, że
dla komisji ważni są nie tylko pracownicy UE zgłaszający nieprawidłowości, ale również zewnętrzni demaskatorzy. Mając na uwadze, że zmieniony regulamin pracowniczy UE zawiera przepisy dotyczące ochrony demaskatorów, należy zaznaczyć, że sytuacja innych demaskatorów zależy od zakresu ochrony w prawie krajowym (jeżeli taka ochrona w ogóle istnieje). Sytuacja różni się w zależności od państwa członkowskiego. W związku z tym pojawia się zapotrzebowanie na instrument legislacyjny oraz niezależną europejską instytucję chroniącą także demaskatorów zewnętrznych, gdy zagrożone są interesy finansowe Unii (źródło: Projekt Rezolucji Parlamentu Europejskiego, Rola demaskatorów w ochronie interesów finansowych UE (2016/2055(INI)).
Istotny element stanowi fakt, że w Rezolucji wprost zaznaczono, ze ochrona demaskatorów powinna być gwarantowana prawnie i wzmacniana, ale tylko wtedy, kiedy celem działań sygnalisty jest
ochrona interesu publicznego w dobrej wierze.
Podkreślono istotną rolę demaskatorów w procesie wykrywania i zgłaszania przypadków korupcji i nadużyć finansowych, gdyż tego typu przestępstwa są trudno wykrywalne za pomocą tradycyjnych metod. Zwrócono także uwagę, że informowanie o nieprawidłowościach stanowi podstawowe źródło informacji w walce ze zorganizowaną przestępczością oraz w śledzeniu korupcji w sektorze publicznym, podkreślając znaczącą rolę dziennikarzy śledczych. Wskazano również na konieczność zapewnienia im ochrony równoważnej ochronie demaskatorów.
Autorzy Rezolucji zaznaczyli, że, mimo iż większość państw członkowskich UE ratyfikowała Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji (nakładającą obowiązek zapewnienia odpowiedniej i skutecznej ochrony sygnalistów), to ochrona demaskatorów w państwach członkowskich wciąż nie jest powszechna i jednolita, w związku z czym zgłaszanie nieprawidłowości niesie dla zgłaszających istotne ryzyko osobiste i zawodowe. Mając na uwadze powyższe w Rezolucji zalecono pilne ujęcie w jasne ramy prawne ochronę sygnalistów i zagwarantowanie im m.in.:
- anonimowości;
- wsparcia prawnego, psychologicznego i – jeśli to konieczne – finansowego;
- dostępu do różnych kanałów informacji;
- szybkich mechanizmów działania;
- kar w przypadku stosowania wobec nich wszelkich form środków odwetowych;
- odstąpienie od penalizacji ich działań.
Rezolucja w punkcie 34 nie wykluczyła także stosowania zachęt finansowych dla sygnalistów, zwracając uwagę na to, że takie „nagrody” mogłyby zapewnić istotne źródło dochodów osobom, które w wyniku swoich demaskatorskich działań straciły pracę.
W Rezolucji wskazano wyraźnie na potrzebę ustanowienia niezależnej, doradczej instytucji z biurami w państwach członkowskich, która gromadziłaby informacje, posiadałaby wystarczające zasoby budżetowe, odpowiednie uprawnienia i właściwych specjalistów, by doradzać sygnalistom oraz pomóc w wykorzystaniu odpowiednich kanałów ujawniania informacji o możliwych nieprawidłowościach naruszających interesy finansowe Unii, przy jednoczesnym zachowaniu poufności oraz oferowaniu wsparcia i porady. Podstawowym zadaniem tej instytucji miałaby być rzetelna weryfikacja otrzymanych informacji.
Parlament Europejski wskazał na konieczność powołania w Parlamencie nowego działu, który miałby specjalną strukturę raportowania i infrastrukturę (np. infolinię, stronę internetową, punkty kontaktowe) przystosowaną do otrzymywania informacji od demaskatorów.
Omawiana Rezolucja stanowi zapowiedź konkretnych działań legislacyjnych na poziomie Unii Europejskiej i niesie nadzieję na utworzenie skuteczniejszej broni do walki z korupcją i nadużyciami finansowymi.
Źródło:Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 lutego 2017 r. Rola demaskatorów w ochronie interesów finansowych UE (2016/2055(INI))
Opublikowano w dniu 25.04.2017 r.
przez Wydział Informacji i Edukacji Antykorupcyjnej GSz CBA