KANADA - Wydział ds. Wartości i Etyki w Biurze IG
Wydział ds. Wartości i Etyki w Biurze Inspektora Generalnego kanadyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Handlu Zagranicznego jest trzyosobową komórką zajmującą się sprawami etyki, konfliktu interesów, prewencji antykorupcyjnej, nadużyć (wrongdoing) oraz mobbingu/molestowania (harassment) w miejscu pracy. Nie zajmuje się bezpośrednio kwestiami defraudacji, które leżą w kompetencji innego wydziału.
Pracownicy wydziału prowadzą szkolenia i udzielają porad dotyczących zachowania się w konkretnych sytuacjach oraz prowadzą postępowania wyjaśniające w sprawie złożonych skarg i doniesień dotyczących konfliktu interesów, nadużyć, mobbingu i molestowania.
Podobne komórki lub stanowiska utworzone są w innych organach administracji, przy czym ich usytuowanie organizacyjne może być różne. Koordynację działań prowadzi Treasury Board, stały komitet kanadyjskiej rady ministrów.
Wzmacnianie kultury odpowiedzialności, podnoszenie poziomu postaw etycznych i ograniczanie ryzyk korupcyjnych jest częścią procesu transformacji i modernizacji kanadyjskiej służby zagranicznej.
Wszystkie osoby zatrudnione w centrali MSZ i w placówkach zagranicznych, łącznie z personelem miejscowym, są zobowiązane do przestrzegania Kodeksu Wartości i Etyki w Służbie Publicznej (Values and Ethics Code for Public Service). Jest to wspólny kodeks dla całej administracji federalnej. Pisemne zobowiązanie się do przestrzegania kodeksu jest warunkiem przyjęcia do pracy w służbie publicznej, a jego łamanie podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej, do usunięcia ze stanowiska włącznie.
Kodeks określa cztery grupy wartości, których należy przestrzegać w służbie publicznej (demokratyczne, profesjonalne, etyczne i ludzkie) oraz ustanawia ogólne zasady dotyczące zapobiegania konfliktowi interesów (w tym kwestie otrzymywania upominków i innych świadczeń) i zatrudnienia po zakończeniu służby publicznej. Ponadto kodeks określa zasady składania deklaracji dotyczących potencjalnego konfliktu interesów, które każdy funkcjonariusz publiczny musi złożyć w ciągu 6 miesięcy od zatrudnienia w nowym miejscu pracy, jeżeli występuje ryzyko takiego konfliktu ze względu na powiązania rodzinne, pełnione funkcje, dodatkowe zajęcia czy posiadane udziały.
Ponadto Kanadyjczycy kierowani do pracy w placówkach zagranicznych i ich rodziny zobowiązane są do przestrzegania Kodeksu Postępowania Za Granicą (Conduct Abroad Code), który określa podstawowe wymogi w zakresie obowiązujących uregulowań prawnych (kanadyjskich i międzynarodowych), bezpieczeństwa oraz osobistego zachowania w kraju przyjmującym. W tym ostatnim zakresie obejmuje on sprawy korzystania z immunitetów dyplomatycznych, łączenia działalności zawodowej i prywatnej, udzielania wypowiedzi dla mediów, przestrzegania prawa miejscowego, promocji Kanady jako kraju wielokulturowego oraz stosunku do miejscowej kultury i zwyczajów, np. w zakresie przyjmowania upominków. Kodeks wskazuje ponadto, gdzie można znaleźć bardziej szczegółowe regulacje.
Oba kodeksy zostały wydane w formie broszury, która jest rozdawana pracownikom, są dostępne także na stronach internetowych (Values and Ethics Code for Public Service, Conduct Abroad Code )
Uszczegóławia je ustawa o konflikcie interesów (Conflict of Interest Act).
Obecnie na ukończeniu są prace nad nowym ogólnym kodeksem etycznym dla całej administracji, który będzie uzupełniony o resortowe kodeksy etyczne, uwzględniające specyfikę poszczególnych ministerstw.
Wydział ds. Wartości i Etyki prowadzi intensywne szkolenia w placówkach zagranicznych, które w razie potrzeby są koordynowane z inspekcją placówki dokonywaną przez Biuro Inspektora Generalnego bądź z wizytacjami wydziału ds. defraudacji. Szkolenia trwają od 2 do 3 godzin.
W 2007 roku wszedł w życie Public Servants Disclosure Protection Act, który wprowadził ochronę prawną pracowników publicznych zgłaszających nieprawidłowości. Ustanowił także funkcję Pełnomocnika ds. Prawości w Sektorze Publicznym (Integrity Public Sector Commissioner), do którego można zgłaszać skargi z pominięciem drogi służbowej. Zdaniem pani MacLean ustawa nie doprowadziła do znaczącego wzrostu ilości składanych skarg i doniesień.
Kandydaci na kierowników placówek zagranicznych przechodzą szkolenia dwutygodniowe. W ich trakcie jeden dzień poświęcany jest na sprawy z zakresu HR, a pół dnia na kwestie wartości i etyki.
Z rozmów z pracownikami Ambasady Kanadyjskiej w Warszawie wynika, że zarówno wyniki prowadzonych inspekcji, jak i szkolenia z zakresu wartości i etyki traktowane są bardzo poważnie. Jednocześnie zwracano uwagę, że zarówno kontrolerzy jak i trenerzy prowadzą swoje czynności w sposób, który nie wywołuje zbędnego stresu, "przyjazny", bezpośredni, zachęcając do wspólnej dyskusji nad problemami.
Opracowanie zostało udostępnione przez Pana Macieja Wnuka -
- Pełnomocnika MSZ ds. Procedur Antykorupcyjnych