Korupcja stara jak igrzyska
Podczas igrzysk w Olimpii, podobnie jak rozgrywek regionalnych w czasach hellenistycznych, zawodnicy kupowali zwycięstwa. Zjawisko umawiania się, co do wyniku zawodów, przypisuje się oddzieleniu starożytnej jedności religii i sportu, nagrodom i społecznemu uznaniu, jakim okrywali się zwycięzcy.
Od momentu rozpoczęcia igrzysk w 776 p.n.e., kiedy zwyciężył Koroibosa z Elis, do 393 n.e., kiedy zostały zakazane dekretem Teodozjusza I, odbyły się 293 razy i trwały przez 1168 lat.
Kto jest pomysłodawcą igrzysk stanowi pole do spekulacji. Pierwszą wzmianką na temat igrzysk jest opowieść o Pelopsie, który starał się o rękę córki króla Ojdomeosa - Hippodamei. Jej ojciec, każdemu pretendentowi do jej ręki, rozkazywał uczestnictwo w wyścigu rydwanów, w którym sam uczestniczył. Śmiałkowie stający w konkury i przegrali wyścig, kończyli żywot przebici harpunem Ojdomeosa. Sprytny Pelops przekupił jednak służącego króla, by ten uszkodził oś w powozie Ojdomeosa. Podczas gdy Pelops z Hippodameą pędzili rydwanem, król uległ wypadkowi i poniósł śmierć. Zgodnie z umową Pelops poślubił Hippodameę, a uroczystościom towarzyszyły gry, w których uczestniczyli ziomkowie Pelopsa z Olimpii. Uważa się, że były to pierwsze igrzyska olimpijskie (Kieran, Daley, Jordan, 1977).
Olimpiady miały swoją romantyczną, ale również czarną stronę. Bierzmem igrzysk była korupcja, skandale, biczowanie i grzywny dla sportowców, którzy złamali przysięgę.
Zdarzało się, że zawodnicy zostawali przekupieni i pozwalali zwyciężyć innym, ku ubolewaniu własnych kibiców. Tak było w przypadku Sotadesa z Krety, zwycięzcy konkurencji maratonu podczas 99 Olimpiady, który podczas kolejnych rozgrywek sprzedał zwycięstwo Efezusowi. Rozwścieczony tłum nie pozwolił swojemu niedawnemu bohaterowi powrócić na Kretę.
Aby stworzyć pozory uczciwej gry, pierwszego dnia Olimpiady, podczas otwarcia, następowało przyjęcie przysięgi od sportowców. Składanie jej następowało w buleuterionie* przed posągiem Zeusa. Prawdopodobnie sportowcy, ich ojcowie, bracia i trenerzy byli zobowiązani do zaprzysiężenia, że nie będą knuć i oszukiwać podczas Igrzysk Olimpijskich. Następnie sami sportowcy byli zwoływani do złożenia kolejnej przysięgi, w której poświadczali, że starannie przygotowali się do olimpiady przez okres dłuższy niż 10 miesięcy (niektóre źródła podają okres 46 miesięcy). Również sędziowie musieli przysiąc, że będą wydawać uczciwe werdykty i odmawiać przyjęcia łapówek.
Zasady ogólne, według których rozgrywano igrzyska to m.in.:
- kłamstwo, przekupstwo, oszukiwanie były karane wysoka grzywną,
- kobiety**, niewolnicy i osoby bardzo młode nie mogły uczestniczyć w rozgrywkach,
- po zgłoszeniu akcesu na igrzyska nie można było się z nich wycofać,
- zapasy, boks i pankration ( połączenie boksu i zapasów) odbywały się bez limitu wagi,
- uderzenia, kopanie, duszenie, łamanie palców, kopanie w krocze były dozwolone,
- gryzienie i wkładanie przeciwnikowi palców w oczy były zakazane,
- falstarty podczas biegu karano chłostą.
Sędziowie wymierzali karę za złamanie reguł tak szybko, jak zostało ono wykryte, najczęściej kończyło się biciem długą rózgą.
Olimpijczykiem, który uciekł się do wręczenia łapówki był Eupolus z Tesalii (Εύπωλος). Przekupił on Agenora z Arkadii, Prytanisa z Kapadocji i Formio z Halikarnasu (wygrał walki bokserskie na poprzednich igrzyskach). Przypadek Eupolusa, który w 388 roku p.n.e. zdobył tytuł Olympionike (olimpijczyka) i wieniec laurowy, uważa się za pierwsze, zanotowane przekupstwo podczas zawodów sportowych.
Pieniądze, które pochodziły z kar za przekupstwo w czasie Igrzysk były przeznaczane na wznoszenie kolejnych posągów Zeusa, jak również brukowanie drogi wiodącej na główną arenę olimpijską.
Pomimo łamania reguł, politycznych intryg i chwilowych walk takich, jaki między zawodnikami Pizy i Elis, w których uczestniczyło tysiące mężczyzn, igrzyska pozostały w centrum kultury greckiej ponad tysiąc lat.
Poszły one w zapomnienie wraz z przejściem władców Rzymu na chrześcijaństwo. Od tamtego czasu były one uważane za barbarzyńskie i pogańskie przedstawienia.
*Buleuterion – w starożytnej Grecji (od VI wieku p.n.e.) był to oparty na planie prostokąta, poprzedzony dziedzińcem z kolumnowymi gankami oraz portalem wejściowym, budynek, w którym odbywały się zebrania rady (bule). Miał on układ amfiteatralny, a jego dach opierał się na kolumnach. Wznoszone najczęściej przy agorze buleuteriony były stałym elementem greckich miast
**Kobiety miały swoje własne igrzyska na cześć Hery, w czasie innym niż igrzyska męskie, ciągle jednak były dopuszczone do startowania razem z mężczyznami w jednych zawodach - wyścigach rydwanów
Źródła:
richeast.org; mlahanas.de; fjkluth.com; edition.cnn.com; la84foundation.org
Keiran, J., Daley, A., & Jordan, P. The story of the Olympic Games. Philadelphia: J.B. Lippincott. 1977