Pranie pieniędzy na rynku sztuki
Szacowanie wartości dzieła sztuki samo w sobie stało się sztuką. Przyjmuje się zasadę, że dzieło jest warte tyle, ile ktoś chce za nie zapłacić. Bez odpowiedzi zostają jedynie motywy, jakimi kieruje się osoba, która za astronomiczną sumę anonimowo kupuje dzieło przeciętnego artysty.
Włoska organizacja ARCA (Association for Research into Crimes against Art) szacuje, że rynek sztuki jest trzecim, po handlu narkotykami i bronią, obszarem działalności przestępczej na świecie. Rocznie przynosi on dochody rzędu 6 miliardów dolarów. Azjatycki, a zwłaszcza chiński rynek sztuki, jest bardzo często wykorzystywany do nielegalnych praktyk. W roku 2011 w Chinach zanotowano transakcje na łączną kwotę prawie 4,8 miliarda dolarów. Dla ekspertów jest to rynek przeżarty praniem pieniędzy, ustawianiem aukcji i innymi oszustwami. Nielegalny handel dziełami sztuki jest wykorzystywany przez nieuczciwych chińskich urzędników i podejrzanych biznesmenów częściej niż inwestycje w nieruchomości czy kasyna. Przynajmniej tak twierdzi cytowany przez „Global Post” Sergiej Skaterszikow, założyciel Skate’s Art Market Research – firmy działającej od 2004 roku i zajmującej się doradztwem na rynku sztuki.
„The Telegraph” wskazuje na bardzo prosty sposób przekazywania łapówek przy pomocy aukcji sztuki. Sprzedający (przyjmujący łapówkę) i kupujący (dający łapówkę) są ze sobą w zmowie. Osoba, która ma otrzymać łapówkę, wystawia na aukcji dzieło o relatywnie niewielkiej wartości, które jest potem kupowane za wcześniej ustaloną dużą kwotę1. Świadome przepłacanie jest jednym z prostszych sposobów przekazywania łapówek pod płaszczykiem legalnego zakupu.
Oprócz legalizowania dochodów pochodzących z przestępstwa, aukcje wykorzystuje się do wyłudzeń. W przytaczanym przez „Global Post” przykładzie, jeden z chińskich przedsiębiorców przedstawił do oszacowania fałszywą antyczną wazę. Po uzyskaniu wyceny na kwotę 375 milionów dolarów mógł bez problemu starać się o pożyczkę w banku na kwotę 100 milionów.
Przy odpowiedzialności osób trzecich, np. domów aukcyjnych, należy udowodnić, że ich przedstawiciele wiedzieli o procederze. Europejski rynek sztuki wymaga, aby pośrednicy w handlu sztuką nie przyjmowali wpłat gotówkowych przekraczających 3000 euro (od obywateli Unii Europejskiej) lub 7500 euro (od pozostałych). Poza tym oczekuje się od nich, aby zgłaszali podejrzane transakcje. Jak podkreśla Art Media Agency zapewnienie anonimowości przy zgłaszaniu transakcji budzących wątpliwości profesjonalistów, a także zapewnienie im immunitetu w przypadku procesu pozwala na raportowanie takich zdarzeń nawet przy najmniejszych podejrzeniach. Mogą one dotyczyć przypadków, w których strona nie chce ujawnić dealerowi swojej tożsamości, ponowna sprzedaż nastąpiła w krótkim czasie od zakupienia dzieła, istnieje niewytłumaczalna różnica między szacowaną ceną sprzedaży na rynku a dużo wyższą ceną transakcyjną, są wątpliwości co do proweniencji dzieła, a także w sytuacji, kiedy kupujący upiera się, aby zapłacić za dzieło gotówką lub w każdym przypadku, kiedy strony zachowują się w sposób nieracjonalny dla tej profesji.
W Europie, na poziomie międzynarodowym zwalczaniem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu zajmuje się Financial Action Task Force – FAFT. Organizacja skupia 40 krajów.
1http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8406314/Chinese-vase-frenzy-bribery-and-the-auction-house.html
Źródła:
http://www.globalpost.com/dispatch/news/regions/asia-pacific/china/120827/art-auction-economy-money-laundering
http://www.artcrimeresearch.org/
http://www.artmediaagency.com/en/37635/money-laundering-and-the-art-market/
http://lenta.ru/news/2010/01/18/photo/
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/8406314/Chinese-vase-frenzy-bribery-and-the-auction-house.html
http://corruptionresearchnetwork.org/resources/articles/performing-bribery-in-china-guanxi-practice-corruption-with-a-human-face
http://www.europarl.europa.eu/document/activities/cont/201211/20121108ATT55186/20121108ATT55186EN.pdf
http://rynekisztuka.pl/tag/bezpieczne-zbiory/
