Monopolista winny wręczania łapówek
27 listopada 2006 r. w parlamencie Australii przedstawiono raport kończący dochodzenie prowadzone przez Komisję ds. niektórych australijskich przedsiębiorstw w związku z programem Organizacji Narodów Zjednoczonych „Ropa za żywność”, zwaną w skrócie Komisją Cole’a.
-
Monopolista winny wręczania łapówek
Została ona powołana w listopadzie 2005 r. po opublikowaniu raportu Paula Volckera, w którym zwrócono uwagę na nadużycia, mające miejsce przy realizacji programu w latach 1996-2003. Celem dochodzenia było zbadanie udziału rządu Johna Howarda w korumpowaniu reżimu Saddama Husajna, a tym samym wyjaśnienie, czy złamano federalne, stanowe lub terytorialne prawo Australii.
Program, umożliwiający Irakowi sprzedaż ropy, miał zapewnić środki na zakup lekarstw i żywności dla objętego embargiem państwa. Okazało się jednak, że w ciągu kilku lat od rozpoczęcia programu, w którym uczestniczyło 4 tysiące firm, ponad połowa z nich zgodziła się płacić łapówki.
Na czarnej liście ogłoszonej przez komisję Volckera, badającą korupcję w realizacji programu, znalazły się firmy z 66 krajów, w tym z USA, Rosji, Francji, Niemiec i Szwajcarii, jednak tylko Australia podjęła śledztwo w sprawie oskarżeń o korupcję.
Według ustaleń ONZ, australijski monopolista w dziedzinie eksportu zboża – Australian Wheat Board – znany później jako AWB Ltd., w latach 1999-2003 przekazał irackiemu reżimowi Saddama Husajna ponad 220 mln dolarów stanowiących łapówki, dzięki którym zapewniała sobie zdobycie zamówień w ramach inicjatywy ONZ. Spółka ta była największym dostawcą spośród wszystkich firm uczestniczących w programie, sprzedając Irakowi 6,8 mln ton zboża i zarabiając w związku z tym ponad 2,3 mld dolarów.
Do roku 1999 przedsiębiorstwo sprzedało Irakowi 1/10 swojego zboża przeznaczonego na eksport. Kontrakty były zawierane za pośrednictwem Irackiej Izby Zbożowej i rządu Iraku. Towar był dostarczany do portu Umm Qasr, a rozładowaniem i transportem zajmowała się strona iracka.
John Agius, przewodniczący komisji badającej nieprawidłowości, oskarżył dyrektorów AWB o płacenie za nieistniejące usługi transportowe świadczone przez firmę Alia Transport z Jordanii, której właścicielem był rząd Iraku. W rzeczywistości 221,7 mln dolarów trafiło bezpośrednio do Saddama.
Do australijskiego MSZ dotarło kilkadziesiąt depesz informujących o nieprawidłowościach, jednak minister Downer twierdził, zeznając przed komisją, że nie miał o nich żadnej wiedzy. Jego linia obrony opierała się na przekonaniu, że ONZ sprawdza wszystkie kontakty zawarte w ramach programu „Ropa za żywność”, a skoro tak, to australijskie ministerstwo miało związane ręce.
Afera ujawniła hipokryzję rządów, które z jednej strony wysyłały do Iraku żołnierzy, z drugiej – wspierały reżim milionowymi łapówkami.
Źródła: nytimes.com; money.pl; oilforfoodinquiry.gov.au; new-arch.rp.pl
Opublikowano w dniu 27.11.2019 r.
przez Wydział Informacji i Edukacji Antykorupcyjnej GSz CBA