Antykorupcja Witamy na edukacyjnym portalu o antykorupcji
prowadzonym przez Centralne Biuro Antykorupcyjne! Uwolnienie z opóźnionym zapłonem - Aktualności

Sprawa Iran-Contra wiązała się z poważnym kryzysem konstytucjonalnym, który mógł doprowadzić do impeachmentu prezydenta Reagana w końcówce jego prezydentury w latach 1984–1986 i położyła się cieniem na urząd jego następcy Georga H.W. Busha.

Skandal dotyczył nieautoryzowanego finansowania i zaopatrzenia w broń nikaraguańskiej prawicowej partyzantki (contras) walczącej z sandinistami, jak również nielegalnej sprzedaży broni Iranowi, w zamian za uwolnienie amerykańskich zakładników. Wcześniej Kongres zabronił administracji wspierania contras, negocjowania z terrorystami, Iranem, jak również prowadzenia rozmów w sprawie uwolnienia zakładników. Okazało się, że wszystkie te zasady były po kolei łamane.

Gdy na kilka minut przez inauguracją prezydencką otrzymano wiadomość o uwolnieniu 52 amerykańskich dyplomatów, Ronalda Reagana uznano za narodowego bohatera. Sukces, jaki odniósł próbowano tłumaczyć jego filmowym wizerunkiem – Reagan miał udowodnić, że jest prawdziwym „twardzielem”, trudnym przeciwnikiem, który twardo negocjuje – dlatego  Irańczycy roztropnie uwolnili zakładników. Jednak prawda była zupełnie inna.

Początku skandalu upatruje się w tzw. październikowej niespodziance z roku 1980, która miała miejsce w czasie kampanii prezydenckiej Cartera i Reagana. Uwolnienie zakładników przed dniem wyborów mogłoby zagwarantować zwycięstwo Carterowi, który nieznacznie prowadził w sondażach. Mając to na uwadze, zespół Reagana potajemnie negocjował z Ajatollahem Chomeinim z Iranu. Szef kampanii Reagana William Casey oraz George Bush spotkali się w Paryżu z irańskim premierem Bani-sadrem, zaledwie na kilka tygodni przed wyborami. Częścią umowy między Iranem a Amerykanami była dostawa broni, której Iran potrzebował w wojnie z Irakiem.

Pierwsze spotkanie w sprawie dostawy miało miejsce już w czerwcu 1980 r. w Barcelonie, w główniej siedzibie Pepsico International w hotelu Princess Sofia. Ze strony Amerykanów spotkaniu przewodzili Casey oraz McFarlane, który został później doradcą prezydenta w sprawach obronności. Trzy miesiące później w Paryżu doszło do kolejnego spotkania, w trakcie którego sfinalizowano umowę z reżimem Chomeiniego i przekazano 40 mln dolarów w „akcie dobrej woli”. Zgodnie z sekretną umową, w której uczestniczył Bush, zakładnicy amerykańscy mieli pozostać w niewoli do czasu listopadowych wyborów. Ari Ben-Menasze, były doradca do spraw bezpieczeństwa narodowego izraelskiego premiera Icchaka Szamira, również potwierdził, że irańskim ajatollahom zapłacono za to wielkie pieniądze.

Paryskie spotkanie, będące preludium do skandalu Iran-Contras zostało ujawnione 15 kwietnia 1991 r. w programie telewizyjnym, a następnego dnia w artykule w „The New York Times”. Ben Menasze w książce pt. „Profit of War” twierdzi, że 19 października 1980 r., około godziny 11.00 Ajatollah Mahdi Karrubi wraz z ochroniarzami pojawił się w hotelu Ritz, gdzie izraelscy i francuscy agenci czekali na przybycie Georga Busha i Williama Caseya. Podczas spotkania, na którym doszło do porozumienia, uzgodniono łapówkę w wysokości 40 mln dolarów, jak również złożono obietnicę sprzedaży dużej ilości broni dla Iranu, w zamian za uwolnienie 52 zakładników. Miało to jednak nastąpić nie wcześniej, niż przed listopadowymi wyborami, co też uczyniono w styczniu 1981 r. na kilka minut przed uroczystą inauguracją Reagana.

Pięć miesięcy po „październikowej niespodziance” i dwa miesiące po zaprzysiężeniu Reagana, prezydent pozwolił Caseyowi na tajną operację, zmierzającą do obalenia lewicowego rządu sandinistów. Kiedy przez kolejne lata contras „wsławili się” niechlubnie, zabijając niewinne osoby, opinia publiczna okrzyknęła działania Ameryki „brudną wojną Reagana”, a Kongres zaniechał dalszej pomocy dla antyrządowej partyzantki.

Źródła: angelfire.com; “A brief history of Central America”, aut. Héctor Pérez Brignoli, wyd. University of California Press 1989; „Political corruption in America: an encyclopedia of scandals, power, and greed”, aut. Mark Grossman; middleeast.about.com; en.wikipedia.org

Opublikowano w dniu 18.11.2019 r.

przez Wydział Informacji i Edukacji Antykorupcyjnej GSz CBA