Antykorupcja Witamy na edukacyjnym portalu o antykorupcji
prowadzonym przez Centralne Biuro Antykorupcyjne! Rumunia legalizuje łapówki - Aktualności

Przez wieki zwyczaj obchodzenia prima aprilis utorował sobie drogę do najwyższych szczebli władzy. W tym dniu starano się nie podejmować ważnych decyzji, by nie uznano ich za żart. Z tego względu np. sojusz antyturecki z Leopoldem I Habsburgiem, który podpisano 1 kwietnia 1683 r., antydatowano na 31 marca.

Tradycja pozwala, by 1 kwietnia media na całym świecie prześcigały się w publikowaniu zmyślonych historii, które zazwyczaj następnego dnia są dementowane. W 1962 r. szwedzka telewizja, nadająca wówczas wyłącznie w kolorach czarno-białym, ogłosiła wprowadzenie najnowszej technologii, która zezwalała na odbieranie programu w kolorze – wystarczyło tylko nałożyć na odbiornik nylonową pończochę.

Z kolei 1 kwietnia 2002 r. czołowa rumuńska gazeta finansowa – „Ziarul Financiar” – na pierwszej stronie podała, że nowa ordynacja podatkowa ustanawia podatek od łapówek, zwanych „opłatami komisyjnymi i dodatkowymi zabezpieczeniami płatności na rzecz zdrowia i lepszego życia”. Dziennik sugerował, że łapówki w wysokości do miliona euro byłyby obciążone 5-procentowym podatkiem. Wspomniano również o planach rządu Rumunii wprowadzenia pewnych udogodnień dla osób płacących łapówki. Odliczeniu podatkowemu podlegać miało 50 procent kwoty przeznaczonej na udokumentowane tego rodzaju płatności. Wymagałoby to zapewne otrzymania od podmiotu, który przyjął pieniądze, wystawienia odpowiedniego pokwitowania.

Sprawa opisywana przez gazetę była tym bardziej prawdopodobna, że 31 marca parlament Rumunii głosował nad zmianami prawa antykorupcyjnego i wiele osób właśnie 1 kwietnia oczekiwało ogłoszenia rezultatów debaty.

W rzeczywistości sytuacja w Rumunii nie była aż taka zabawna. Główne organizacje pozarządowe, w tym Transparency International, zaraz po ustanowieniu nowego prawa antykorupcyjnego, wydały w prasie oświadczenie, opisując nowe (prawdziwe) uregulowania jako chybione i w całości nieprzystające do stanu, w jakim znajdowało się państwo. 28 kwietnia Komisarz ds. rozszerzenia Unii Europejskiej, Günter Verheugen, wezwał Rumunię do ograniczenia problemu korupcji w każdej dziedzinie życia i określił walkę z korupcją w Rumunii jako podstawowy warunek, który ten kraj musiał spełnić, by stać się członkiem Unii.

Pierwszym krokiem rumuńskiego rządu było ratyfikowanie w kwietniu 2002 r. Prawnokarnej Konwencji Rady Europy o Korupcji, która wymagała od Rumunii, w przeciwieństwie do tego, co podała „Ziarul Financiar”, penalizacji praktyk korupcyjnych takich jak przekupstwo. Zamiast odliczenia łapówek od podatku, wprowadzono sankcje, które miały być efektywne, proporcjonalne i odstraszające.

Jeszcze większe konsekwencje wynikały z ratyfikowanej przez Rumunię w sierpniu 2002 r. Cywilnoprawnej Konwencji Rady Europy o Korupcji, która weszła w życie w listopadzie 2003 r. Zgodnie z tym dokumentem ofiary przekupstwa mogły pozwać państwo o odszkodowanie. Przedsiębiorca, który poniósł straty ponieważ jego konkurent otrzymał kontrakt dzięki łapówkom, miał możliwość wnioskowania o odszkodowanie pokrywające utracone, realne korzyści, których dzięki kontraktowi mógł oczekiwać, a także żądania niepieniężnego zadośćuczynienia za inne szkody, np. narażenie na szwank jego reputacji.

Podpisanie przez Rumunię tych dwóch konwencji automatycznie włączyło ją w poczet członków Grupy Państw Przeciw Korupcji – GRECO. W październiku 2001 r. Rumunia otrzymała raport ekspertów na temat korupcji w kraju. Okazało się, że wysiłki podejmowane przez kolejne rządy, w niewielkim stopniu przekładały się na rzeczywistość. Brak postępów był spowodowany między innymi tym, że instytucje najbardziej zaangażowane w walkę z korupcją, tj. policja i sądy, same były nią „przeżarte”.

Być może dowcip gazety podyktowany był właśnie bezsilnością rządu Rumunii w walce z tą plagą. W tamtym czasie rumuńskie firmy przyznały, że z roku na rok płacą więcej łapówek, a skala przekupstwa sięgała 500 mln dolarów rocznie. Składki na „zdrowie i lepsze życie” z 1,7 procent w 1999 r., w ciągu kilku lat wzrosły do 2,6 procent (według badań przeprowadzonych przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju oraz Bank Światowy). Co więcej, zmagając się z wysokimi podatkami, rumuńskie przedsiębiorstwa deklarowały zaledwie 85 procent realnych obrotów. Prowadzenie firmy w tym kraju było również określane przez pryzmat czasu spędzanego na dyskusjach z urzędnikami podczas załatwiania podstawowych spraw związanych z prowadzeniem biznesu. W 2002 r. przeciętny rumuński przedsiębiorca spędzał w ten sposób 8 procent swojego czasu pracy.

Tuż przed szczytem NATO, który odbył się w Rumunii w dniach 2–4 kwietnia 2008 r., Minister Spraw Zagranicznych Rumunii, Adrian Cioroianu, ostrzegał w Realitatea TV, że każdy prima aprilisowy dowcipniś, który doniesie np. o rzekomej bombie, albo w jakikolwiek inny sposób zakłóci to doniosłe wydarzenie, będzie nadzwyczaj surowo ukarany, ponieważ spotkanie tego kalibru wymaga odpowiednio wysokich i odstraszających sankcji.

Źródła: museumofhoaxes.com; thinktankromania.ro; fifoost.org; zf.ro;news.bbc.co.uk; iol.co.za; pl.wikipedia.org; widomości.gazeta.pl; romanianewswatch.com

Opublikowano w dniu 1.04.2019 r.

przez Wydział Informacji i Edukacji Antykorupcyjnej GSz CBA