Konflikt interesów w administracji rządowej
„Konflikt interesów w polskiej administracji rządowej – prawo, praktyka, postawy urzędników” – to tytuł publikacji Fundacji im. Stefana Batorego, zaprezentowanej podczas konferencji odbywającej się w dniu 30 października 2014 r.
Publikacja została wydana w ramach dwuletniego projektu „Społeczny monitoring konfliktu interesów”, współfinansowanego przez Komisję Europejską, którego Fundacja im. Stefana Batorego jest partnerem od lipca 2013 roku. Celem projektu jest wzmocnienie roli i poprawa jakości polityk przeciwdziałających konfliktowi interesów w administracji publicznej.
Publikacja stanowi raport z monitoringu,
„który miał posłużyć lepszemu zrozumieniu przeszkód we wprowadzaniu polityk przeciwdziałających konfliktowi interesów i zaproponowaniu sposobów przezwyciężania tych trudności”.
Publikacja zawiera diagnozę stanu prawnego, opisuje sposoby przeciwdziałania i reagowania na sytuacje pojawienia się konfliktu interesów oraz rekomendacje dotyczące poprawy jakości i efektywności systemów przeciwdziałających występowaniu konfliktu interesów.
Opracowanie przygotowane zostało przez zespół w składzie: Grzegorz Makowski, Natalia Mileszyk, Robert Sobiech, Anna Stokowska, Grzegorz Wiaderek.
Przedmiotem zainteresowania autorów były regulacje i procedury zapobiegające konfliktowi interesów, identyfikujące go, a także sposoby wdrażania tych procedur oraz ich skuteczność.
Autorzy badania przyjrzeli się także bardziej szczegółowym zagadnieniom, w tym przede wszystkim:
- Jaką wiedzą o konflikcie interesów dysponują urzędnicy administracji rządowej – czy są jej świadomi?
- Jakie działania podejmują poszczególne ministerstwa, aby zapobiegać konfliktowi interesów i ograniczać jego skutki?
- Jaka jest skuteczność podejmowanych działań lub istniejących polityk wobec konfliktu interesów?
Choć na potrzeby opracowania przyjęta została definicja, zgodnie z którą:
„jest to rzeczywiście występująca lub mogąca się pojawić sprzeczność między obowiązkami służbowymi a prywatnymi lub innymi interesami urzędnika, w której to sytuacji dążenie do realizacji interesu prywatnego może godzić w dobro publiczne lub negatywnie wpływać na wykonywanie obowiązków służbowych”,
to jednak z rozpoznania wynika, że legalna definicja konfliktu interesów nie istnieje w polskim systemie prawnym. Autorzy raportu stwierdzają, że choć w wielu aktach prawnych można odnaleźć znamiona tego zjawiska, to nie jest ono dobrze rozpoznane. Polski system prawny nie stanowi zatem dobrej podstawy do tworzenia polityk w obszarze kontroli konfliktu interesów. Za uzasadniony uznają postulat uporządkowania i ujednolicenia istniejących przepisów oraz sformułowania ustawowej definicji konfliktu interesów.
Zdaniem autorów również w resortach często brakuje świadomości w zakresie możliwości wykorzystania podstawowych instrumentów w obszarze przeciwdziałania konfliktowi interesów. Poczynione w ramach badania obserwacje wskazują, że większość kadr ministerstw i innych urzędów centralnych może nie mieć wystarczającej wiedzy i stosownego przygotowania, aby odpowiednio reagować w sytuacjach konfliktu interesów. Inny wniosek, związany z brakiem systemowego podejścia do problematyki konfliktu interesów, skłania do postawienia hipotezy, że również w innych instytucjach publicznych (na przykład w samorządach) sytuacja jest podobna.
Monitoring wykazał także, że podejście poszczególnych ministerstw do budowania wystandaryzowanych wewnętrznych polityk wobec konfliktu interesów jest bardzo zróżnicowane – od resortów, w których funkcjonują całkiem dobrze przemyślane i rozwinięte systemy przeciwdziałania korupcji, w tym także ryzykom związanym z konfliktem interesów, przez ministerstwa, w których tego typu polityki istnieją wyłącznie „na papierze”, aż po resorty, w których świadomość zagadnienia konfliktu interesów jest tak znikoma, że za narzędzia przeciwdziałające temu problemowi uznawane są bardzo podstawowe rozwiązania.
Formułowane przez autorów wnioski oparte zostały na następujących źródłach informacji:
- analizie przepisów prawa,
- analizie dokumentów (w tym również wewnętrznych aktów regulacyjnych) otrzymanych od wszystkich ministerstw,
- opiniach urzędników (przede wszystkim dyrektorów generalnych i dyrektorów departamentów, ale także urzędników niższej rangi) na temat konfliktu interesów w administracji rządowej i możliwości ograniczania związanych z nim ryzyk,
- dyskusjach w gronie specjalistów ze środowisk eksperckich, akademickich i pozarządowych oraz reprezentantów administracji rządowej.
Podczas konferencji wyniki badań zaprezentował dr Grzegorz Makowski, dyrektor programu Odpowiedzialne Państwo w Fundacji Batorego, a skomentowali je m.in.:
Claudia Torres-Bartyzel, Szef Służby Cywilnej;
dr hab. Jolanta Itrich-Drabarek, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego;
Jan Pastwa, Dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
Dagmir Długosz, Dyrektor Departamentu Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
Źródło: batory.org.pl
Opublikowano w dniu 31.10.2014 r.
przez Wydział Informacji i Edukacji Antykorupcyjnej GSz CBA